(ترجمه)

زمانی‌که یک فرد دچار سستی و کاهلی شود، این حالت باعث می‌شود تا انجام دادن وظایف زندگی برایش دشوار شود و فرقی نمی‌کند که این وظایف مکلفیت‌های اسلامی یا نیازهای اساسی، خواسته‌ها یا غرایز، مراقبت اطفال، مفاد اقتصادی، مطالعه یا حتی کارهای کوچک منزل باشد، مانند اینست که مانعی سد راهش وجود داشته که وی را از انجام امور باز دارد و چنین حالتی را تنبلی می‌گویند. چنان‌چه پیامبرﷺ می‌فرمایند:

«اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْهَمِّ وَالْحَزَنِ وَالْعَجْزِ وَالْكَسَلِ وَالْبُخْلِ وَالْجُبْنِ وَضَلَعِ الدَّيْنِ وَغَلَبَةِ الرِّجَالِ»

ترجمه: بار الهی! از غم و ناراحتی و ناتوانی و تنبلی و ترس و بخل و غلبۀ دین و مردمان به تو پناه می‌برم.

تنبلی برای یک مسلمان بسیار خطرناک می‌باشد؛ زیرا می‌تواند مانع کار و فعالیت وی در راستای دعوت اسلامی، که عبارت از حکم شرعی بوده و امروزه امت نیز بدون خلیفه بسر می‌برند، باشد. اگر یک مسلمان نسبت به مکلفیت‌های شرعی خویش که عبارت از تأسیس دولت اسلامی و یا دیگر وظایف و مسئولیت‌های اسلامی است، تنبلی احساس کند؛ باید برایش سؤال برانگیز باشد که چرا دچار چنین وضعیت و حالت سستی و کاهلی شده است.

در مورد حالت تنبلی در جهان چندین تحقیق وجود دارد و جهان سرمایه‌داری نیز با مشکلات ناشی از تنبلی مواجه می‌باشند. مؤسسات علمی زیادی بخاطر حل مشکلات اقتصادی سال‌های اخیر، در مورد تنبلی تحقیقات را انجام دادند که علت تنبلی کارگران چیست و آیا تنبلی کارگران بر رشد اقتصادی کدام تأثیری دارد یا خیر؟ تایلرکاوون استاد اقتصاد دانشگاه جورج ماسون گفت که: «کارگران امریکا تنبل شده اند و این باعث شده که ایالات متحده به رکود اقتصادی مواجه شود.» به اساس آخرین احصایه از کارگران امریکایی، کارگرانی‌که مشغول کار نیستند، هرسال بین 450 و 550 میلیون دالر هزینه داشته و مانع تولیدات آن کشور می‌شوند.

به اساس مطالعات 2015م توسط ادین اسپرنگس، تقریباً نیمی از کارگران انگلیس در کار خویش تنبل و بی‌انگیزه هستند و در بررسی مشابه که توسط بیمۀ جهانی بهداشتBUPA)) صورت گرفته، نشان می‌دهد که 46درصد از کارگران در کار خویش کوشش و تلاش نمی‌کنند. پس از آن‌که سرمایه‌داراها متوجه شدند که کارگران‌شان در طی سال‌های اخیر تنبل شده و با نارضایتی کار کرده، که باعث ضرر و زیان اقتصادی می‌شود، آن‌ها مطالعاتی را در زمینه انجام دادند که چرا یک شخص حالت تنبلی را اختیار می‌کند.

از آن‌جائی‌که تنبلی ارتباط مستقیم به فقدان انگیزه می‌گیرد، برخی مطالعات در مورد انگیزه نشان می‌دهد که تنبلی ممکن است ناشی از کاهش سطح انگیزه باشد. از آن‌جایی‌که سرمایه‌دارها مشکلات را از دید اقتصادی حل می‌کنند، مشکل تنبلی را نیز از همان دید بررسی کرده که در اثر فقدان انگیزه کارگران کار خویش را به وجه احسن انجام نداده و باعث ضرر اقتصادی می‌شود. اما نظام اسلام، که مشکلات را از دید انسانی حل می‌کند، مشکل تنبلی را نیز از  دید انسانی بررسی کرده که هرگاه یک فرد در انجام کار و فعالیت در راستای دعوت اسلامی تنبلی و سهل‌انگاری کند، ممکن است ناشی از فقدان انگیزه‌ای باشد که مانع انجام وظایف شرعی به شکل صحیح می‌باشد و مشکل بزرگ اینست که  تنبلی و کاهلی به آخرت انسان صدمه می‌زند. برای این‌که تنبلی را از خود دور کنیم، نکتۀ بعدی اینست که چی وقت انسان‌ها به فقدان انگیزه دچار می‌شوند؟

یک مطالعه انجام شده در دانشگاه کرنجیامیلون نشان می‌دهد، افرادی‌که از نتیجۀ کار خویش ارزش کمی کمایی می‌کنند، به فقدان انگیزه دچار می‌شوند؛ اما اگر منافع، علاقه و هدف این افراد ارتباط مستقیم به کارشان داشته باشد، باعث ایجاد انگیزه در آن‌ها شده و اهمیت و ارزش بیشتری به کار خویش قایل شده و انرژی خویش را نیز همراه با انگیزۀ صرف آن کار می‌کنند. اما وضعیت و شرایط کارگران جهان سرمایه‌داری قسمی است که آن‌ها بخاطر منافع و اهداف سرمایه‌داران مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ از این‌رو آن‌ها پس از مدتی در محل کار دچار خستگی و بی‌انگیزه گی شده و به این ترتیب تنبل می‌شوند.

اما برای ما مسلمانان داشتن انگیزه بخاطر کار و فعالیت برای رضامندی الله سبحانه وتعالی جهت تأسیس دولت اسلامی برمنهج نبوت ضروری می‌باشد؛ چرا که بدون داشتن انگیزه کار و فعالیت در این راستا غیرممکن است. زمانی‌که برای یک شخص واضح شود که زندگی این دنیا ابتلاء بوده و تنها کسی می‌تواند که از ابتلای الهی کامیاب شود، که تمام زندگی خویش را مطابق به اوامر و نواحی الله سبحانه وتعالی عیار ساخته است. بناءً داشتن چنین طرز فکر باعث ایجاد انگیزه در فرد شده و به شکل خودکار انرژی و توان خویش را صرف بدست آوردن هدف خویش-که عبارت از رضامندی الله سبحانه وتعالی است- می‌کند.

هم‌چنان محققان استرالیای حالت جدیدی را مشخص نمودند که  تنبلی شدید بوده و عبارت از اختلال کمبود انگیزه(MoDeD) می‌باشد. اختلال کمبود انگیزه یا MoDeD را بی‌حوصله‌گی و خسته‌کننده توصیف نمودند. در نتیجه، فقدان انگیزه زمانی است که فرد به سرعت بی‌علاقه شده و کارهایی را که شروع نموده ناتمام رها کرده یا به تعویق می‌اندازد و احساس بیهودگی، تنهایی، مایوسی و گرفتگی می‌کند و مایل به بهبود زندگی خویش بوده؛ اما هیچ اقدامی در زمینه نکرده و بدون هدف و انگیزه بوده و اعتماد به نفس نداشته تا باچالش های جدید زندگی مقابله کند.

انگیزه در لغت به معنی سبب، دلیل و چیزی است که کسی را به کاری وادار می‌کند. هم‌چنان انگیزه عامل درونی است که موجب رفتار فرد می‌شود. در نتیجه، اگر شخصی در انجام امور شرعی خویش احساس تنبلی نمود، باید بررسی نماید که آیا برای این کار انگیزۀ کافی دارد یا خیر؟ چرا که یگانه انگیزۀ یک مسلمان عبارت از رضامندی الله سبحانه وتعالی و رفتن به بهشت می‌باشد و این بدان معنی است که او همیشه باید هدف خویش را بخاطر بسپارد تا همیشه با انگیزه بوده و با قاطعیت و اخلاص حرکت کند و در انجام مسئولیت‌های شرعی خویش ثابت قدم بماند. یک مسلمان باید مفهوم واضح و روشن از زندگی داشته باشد تا این‌که مسئولیت‌های شرعی خویش را از روی اراده نه؛ بلکه از روی جبر انجام دهد. هم‌چنان مفاهیم واضح و روشن از زندگی باعث می‌شود تا یک فرد هدف زندگی را فراموش نکرده و فریب این دنیای فانی را نیز نخورد.

منحیث یک مسلمان اگر به دوزخ ایمان داشته باشیم، هیچ‌گاه بخود اجازه ندهیم که در قسمت انجام وظایف شرعی خویش بی‌تفاوت و تنبل باشیم و هم‌چنان حالت اسفبار امروزی امت نیز به ما اجازه نمی‌دهد که در راستای تأسیس دولت اسلامی تنبلی و سهل انگاری نمایم.

نویسنده: آمنه عابد

برای دفتر مطبوعاتی مرکزی حزب التحریر