(ترجمه)

سوال:

السلام‌علیکم‌ورحمت‌الله‌وبرکاته!

اجازه دهید تا خود را معرفی کنم، نام من نادیه یکی از دارسات در "اندونیزیا" می‌باشم، شیخ بزرگوار! می‌خواهم بپرسم، حکم نماز در مسجدی‌که نصاری در اعمار آن مشارکت نموده باشد، چیست؟

جواب:

وعلیکم‌السلام‌ورحمت‌الله‌وبرکاته!

قبلا مانند همین سوال، سوالی مطرح گردیده بود که به تاریخ 23 اپریل 2018م به صورت واضح جواب آن را داده بودم و شما نیز همان سوال را دوباره پرسیده‌اید که إن‌شاءالله پاسخ همان سوال در مورد این سوال نیز کفایت می‌کند.

سوالی‌که قبلا مطرح گردیده بود چنین بود: (آیا قبول کمک و تبرع در ساخت و اعمار مسجد از سوی کفار جائز است؟ و آیا نماز در مسجدی‌که کفار در ساخت و اعمار آن مشارکت کرده باشد جائز است؟)

پاسخ این دو سوال قرار ذیل است:

جزء اول: آیا تبرع و هم‌کاری از نگاه مالی در ساخت و اعمار مسجد پذیرفته شود؟

جزء دوم: آیا نماز در مسجدی‌که سرمایۀ کفار در ساخت و اعمار آن استفاده شده جائز است؟

جواب جزء اول، در مورد پذیرش تبرع و هم‌کاری کفار در ساخت و اعمار مسجد نظریات مختلفی وجود دارد، بعضی از فقهاء این مسأله را بر مسأله‌ای پذیرش هدیه و تحفه‌ای کفار قیاس نموده و گرفتن آن را جائز دانسته‌اند، این دسته از علماء گفتند که رسول الله صلی الله علیه وسلم هدیه‌ای "مقوقس" حاکم مصر را که از روم بود قبول نمود؛ اما نظر خودم این است که پذیرش هدیه برای یک شخص از موضوع هم‌کاری برای اعمار مسجد تفاوت می‌کند. مسجد جای عبادت الله سبحانه و تعالی بوده به همین دلیل تبرع و هم‌کاری مالی در مسجد، مالی است که در راه الله سبحانه و تعالی داده می‌شود. در حدیثی‌که از ابوهریره رضی الله تعالی عنه روایت شده است رسول الله صلی الله علیه وسلم فرموده است:

«أيُّها النّاسُ، إِنّ الله طيِّبٌ لا يقْبلُ إِلّا طيِّبًا...»

(مسلم)

ترجمه: ای مردم! الله سبحانه و تعالی پاک است و به غیر از پاک چیزی را نمی‌پذیرد.

بر اساس این روایت، پذیرش تبرع و هم‌کاری مالی از جانب کفار برای اعمار مسجد جائز نیست؛ زیرا مال کفار طیب و پاک نمی‌باشد وهم‌چنان رسول الله صلی الله علیه وسلم در احادیث خود گفته است، هرکسی مسجدی را اعمار کند، الله سبحانه  وتعالی در جنت برایش خانه‌ای می‌سازد.

احمد در مسند خود از سعید ابن جبیر از ابن عباس رضی الله تعالی عنه روایت نموده است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرموده است:

«مَنْ بَنَى لِلَّهِ مَسْجِدًا بَنَى اللَّهُ لَهُ مِثْلَهُ فِي الجَنَّةِ»

ترجمه: کسی‌که مسجدی را برای الله سبحانه و تعالی اعمار نمود، الله سبحانه و تعالی در جنت برایش خانه‌ای اعمار می‌نماید. (اسناد این حدیث صحیح است)

حدیث طوری دلالت دارد که هرکسی مسجدی را برای الله سبحانه و تعالی اعمار نماید، الله سبحانه و تعالی در جنت برای آن خانه‌ای اعمار می‌نماید و چنین وعده‌ای تنها برای مسلمان داده شده است، منظور از کسی‌که برای الله سبحانه و تعالی خانه‌ای اعمار می‌کند بدون شک مسلمان بوده نه کافر؛ زیرا اگر کافر هرچند که مسجدی اعمار کند بازهم از اهل جنت نمی‌باشد.

هم‌چنان مشرکین در جاهلیت به ساخت و اعمار مسجدالحرام تفاخر می‌نمودند و الله سبحانه و تعالی این آیه‌ای کریمه را نازل نمود:

﴿أَجَعَلْتُمْ سِقَايَةَ الْحَاجِّ وَعِمَارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ كَمَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَجَاهَدَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ لَا يَسْتَوُونَ عِنْدَ اللَّهِ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِين﴾

[توبه: 19]

ترجمه: آيا (رتبۀ سقايت و) آب دادن به حاجيان و تعميركردن مسجدالحرام را هم‌سان (مقام آن) كسي مي‌شماريد كه به الله سبحانه و تعالی و روز رستاخيز ايمان آورده است و در راه الله سبحانه و تعالی جهاد كرده است (و به جان و مال كوشيده است؟ هرگز منزلت آنان یک‌سان نيست و) در نزد الله سبحانه و تعالی برابر نمي باشند، الله سبحانه و تعالی مردماني را كه (به خويشتن به وسيله كفرورزيدن و به ديگران به وسيله اذيّت و آزار آنان) ستم مي‌كنند (به راه خير، صلاح دنيوي، نعمت و سعادت اخروي) رهنمون نمي‌سازد.

در تفسیر قرطبی گفته شده که تقدیر ﴿أَجَعَلْتُمْ سِقايَةَ الْحاجِّ...﴾؛ چنین است: (اصحاب سقایةالحاج او اهل سقایةالحاج مثل من آمن باالله و جاهد فی سبیله)؛ یعنی اصحاب آب‌داران حجاج یا مردم آب‌داران حجاج؛ مانند: کسانی است که ایمان به الله سبحانه  تعالی آورده و در راه الله سبحانه و تعالی جهاد نموده‌اند؟ و هم‌چنان در تفسیر این آیه گفته شده، که (من آمن) در این آیه مقدر است و تقدیر آن چنین می‌شود: (أَيْ أَجَعَلْتُمْ عَمَلَ سَقْيِ الْحَاجِّ كَعَمَلِ مَنْ آمَنَ)؛ یعنی آیا شما آب‌داران مشرک حاجیان را؛ مانند: کسانی می‌دانید که ایمان به الله سبحانه و تعالی دارند؟

در تفسیر نسفی آمده است، "سقایة" و "عمارة" ریشه‌ای سقی و عمر است؛ مانند: "صیانة" و "وقایة" و لازم است که مضاف در این کلمات مقدر باشد که تقدیر آن چنین می‌شود: (أجعلتم أهل سقاية الحاج وعمارة المسجدالحرام كمن آمن باالله)؛ یعنی آیا شما اهل آب‌داران حاجیان و اعمار کننده گان مسجدالحرام را؛ مانند: کسانی می‌دانید که به الله سبحانه و تعالی ایمان دارند؟ یعنی این آیه تشبیه مومنین را بر مشرکین و اعمال بی‌اساس و غیراسلامی را بر اعمال صالحه رد می‌کند و برابر دانستن مومنین را با مشرکین و اعمال صالحه را با اعمال کفار ظلم دانسته است؛ زیرا چنین برابری و فخری انصاف و درست نمی‌باشد.

بناءً این آیه‌ای کریمه عدم پذیرش تبرع و هم‌کاری کفار را در ساخت و اعمار مسجد ثابت می‌سازد؛ بناءً من ترجیح می‌دهم که اخذ پول کفار برای اعمار مساجد جائز نمی‌باشد و قول ترجیح در نزد من همین است؛ اما بعضی از فقهاء تبرع و هم‌کاری را در ساخت مساجد از جانب کفار جائز می‌دانند؛ چنانچه قبلاً یادآور شدم.

این چیزی است که من آن را ترجیح می‌دهم، الله سبحانه و تعالی عالم‌تر و حکیم‌تر است.

اما جزء دوم؛ یعنی جواز نماز در مسجدی‌که توسط مال کفار ساخته شده است باید گفت، نماز در چنین مسجدی جائز است، بخاری از جابر بن عبدالله روایت نموده است که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرموده است:

«أُعْطِيتُ خَمْسًا لَمْ يُعْطَهُنَّ أَحَدٌ مِنَ الأَنْبِيَاءِ قَبْلِي: نُصِرْتُ بِالرُّعْبِ مَسِيرَةَ شَهْرٍ، وَجُعِلَتْ لِي الأَرْضُ مَسْجِدًا وَطَهُورًا، وَأَيُّمَا رَجُلٍ مِنْ أُمَّتِي أَدْرَكَتْهُ الصَّلاَةُ فَلْيُصَلِّ، وَأُحِلَّتْ لِي الغَنَائِمُ، وَكَانَ النَّبِيُّ يُبْعَثُ إِلَى قَوْمِهِ خَاصَّةً، وَبُعِثْتُ إِلَى النَّاسِ كَافَّةً، وَأُعْطِيتُ الشَّفَاعَةَ».

ترجمه: پنج‌چیز برای من اختصاص داده شده که برای هیچ یک از پیامبران قبل از من اختصاص داده نشده بود، رعب و ترس من از مسیر یک ماهه راه به قلب دشمن افتاده که به وسلیه‌ای  این ترس بر دشمن غالب می‌شوم، تمام زمین برای من پاک و جای سجده است، هریکی از امت من که نماز را دریافت باید نماز بخواند، برای من غنائم حلال شده و هر نبی به قوم خود فرستاده شده؛ اما من به سوی تمام مردم فرستاده شدم و شفاعت برای من داده شده است.

مسلم به عبارت دیگری روایت نموده؛ چنان‌چه از جابر بن عبدالله انصاری روایت کرده است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرموده است:

«أُعْطِيتُ خَمْسًا لَمْ يُعْطَهُنَّ أَحَدٌ قَبْلِي، كَانَ كُلُّ نَبِيٍّ يُبْعَثُ إِلَى قَوْمِهِ خَاصَّةً، وَبُعِثْتُ إِلَى كُلِّ أَحْمَرَ وَأَسْوَدَ، وَأُحِلَّتْ لِيَ الْغَنَائِمُ، وَلَمْ تُحَلَّ لِأَحَدٍ قَبْلِي، وَجُعِلَتْ لِيَ الْأَرْضُ طَيِّبَةً طَهُورًا وَمَسْجِدًا، فَأَيُّمَا رَجُلٍ أَدْرَكَتْهُ الصَّلَاةُ صَلَّى حَيْثُ كَانَ، وَنُصِرْتُ بِالرُّعْبِ بَيْنَ يَدَيْ مَسِيرَةِ شَهْرٍ، وَأُعْطِيتُ الشَّفَاعَةَ».

ترجمه: پنج‌چیز برای من اختصاص داده شده که برای هیچ یک از پیامبران قبل از من اختصاص داده نشده بود، هر پیامبری تنها به قوم خود فرستاده شد؛ اما من به هر سرخ و سیاهی فرستاده شدم، غنائم برای من حلال شده در حالی‌که قبلاً برای هیچ یکی از پیامبران حلال نشده بود، تمام زمین برای من پاک و جای سجده است، هرکی از امت من که نماز را دریافت باید هرجا که است نماز بخواند، رعب و ترس من از مسیر یک ماهه راه در قلب دشمن افتاده که به وسلیه‌ای آن غالب می‌شوم و دیگر این‌که شفاعت برای من داده شده است نه برای دیگران.

بناءً در تمام نقاط زمین نماز جائز است تا وقتی‌که پاک باشد؛ لذا نماز در هر مسجدی جائز است؛ اگرچه مال کفار در اعمار آن استفاده شده باشد و عدم پذیرش مال کافر برای اعمار مسجد به معنی عدم جواز نماز در آن نمی‌باشد؛ چنان‌چه قبلاً بیان کردم.

نظر من در این مسأله همین بود و همین نظری است که من آن را ترجیح می‌دهم، الله سبحانه و تعالی در همۀ امور عالم‌تر و حکیم‌تر است.

برادر شما عطاء ابن خلیل ابوالرشته

27 محرم الحرام 1440هـ.ق

7 اوکتبر2018م

مترجم: مصطفی اسلام