(ترجمه)

مسئلۀ رزق در زندگی عموم مردم یکی از ساسی­ترین موضوعات به‌شمار می­رود. مسئله رزق بدون ملاحظه عقیدتی روح و روان تمام انسان­های کره خاکی‌را مشغول خود کرده است؛ زیرا انسان همیشه در انتظار و در صدد کسب رزق یومیه خویش می‌باشد. بنابرین، لازم دیده شد تا پیرامون مسئله رزق تلاش فروتنانۀ ذیل انجام گیرد.

رزق همان بخشش و هِبه را گویند و کلمه رِزق مترادف بخشش و عطاء می­باشد. رزق به دو گونه؛ حلال و حرام تقسیم می‌شود. به مالی‌که کارگر بدست می­آورد و مالی را که قمارباز از راه قماربازی کسب می­نماید، رزق گفته می­شود. به‌دلیل این‌که آن مالی است که الله سبحانه وتعالی به هر یک از آن دو در هنگام تمسک­‌شان به حالتی از حالات کسب رزق بخشش نموده است؛ اما تفاوت این­جاست که اگر تصرف مال برایش مجاز و مباح باشد، پس آن مال برایش از نظر حکم حلال و اگر تصرف و تملک آن برایش مباح و مجاز نباشد، درین‌صورت آن مال برایش از نظر حکم حرام می­باشد؛ اما با وجود این هم برای هردو نوع مال رزق اطلاق می­شود و بخاطری‌که تملک مال از راه حرام صحیح نیست، نمی­توان آن مال را رزق ننامید و نمی‌توان گفت که الله سبحانه وتعالی فقط مال حلال را رزق گردانیده و مال حرام را رزق نمی­دهد؛ بنابر این، برای هر انسان خواه مؤمن باشد و خواه کافر، عاقل باشد و یا غیر عاقل، باید به رزق مقدر و تعیین شده‌اش برسد. الله سبحانه وتعالی می‌فرماید:

﴿وَكَأَيِّن مِنْ دَابَّةٍ لا تَحْمِلُ رِزْقَهَا اللَّهُ يَرْزُقُهَا وَإِيَّاكُمْ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ﴾[عنكبوت: 60]

ترجمه:چه بسیارند جنبندگانی‌که (در زمین با شما زندگی می­کنند و بر اثر ضعف، حتی) نمی­توانند روزی خود را بردارند (و جابجا کنند تا آن را بخورند یا بیندوزند). الله روزی­رسان آن­ها و شما است(پس غم روزی را نخورید و ننگ خواری و اسارت را نپذیرید) و الله بس شنوا و آگاه است(لذا دعای شما و صدای سایر آفریدگان خود را می­شنود، از حال و روز همگان با خبر است، سهم و روزی کسی و چیزی را فراموش نمی­نماید).

پس بدون شک، واقعیت ارزاق کفار و گناهکاران نشان می­دهد که الله سبحانه وتعالی رزق و روزی تمام مخلوقات خود اعم از مؤمن و کافر را بدوش گرفته است و به همین خاطر است که الله سبحانه وتعالی در آن هنگام که ابراهیم دست به دعا بالا نمود و از وی خواست تا فقط مؤمنان اهل مکه را رزق عطا کند، برایش فرمود که وی هیچگاه رزق خود را مخصوص مؤمنان نمی­گرداند؛ بلکه هم‌ مؤمنان را رزق و روزی خواهد داد و هم کافران را. الله سبحانه وتعالی می­فرماید:

﴿وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا بَلَداً آمِناً وَارْزُقْ أَهْلَهُ مِنَ الثَّمَرَاتِ مَنْ آمَنَ مِنْهُمْ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ قَالَ وَمَنْ كَفَرَ فَأُمَتِّعُهُ قَلِيلاً ثُمَّ أَضْطَرُّهُ إِلَى عَذَابِ النَّارِ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ﴾ [بقرة: 126]

ترجمه: و (به یاد بیاورید) آن­گاه را که ابراهیم گفت: پروردگار من! این (سرزمین) را شهر پر امن و امانی گردان و اهل آنرا- کسانی­که از ایشان به الله و روز بازپسین ایمان آورده باشند- از میوه­های (گوناگونی که در آن پرورده شود یا بدان آورده شود و دیگر خیرات و برکات زمین) روزی شان رسان و بهره­مندشان بگردان. (الله پاسخ داد و) گفت: (دعای تو را پذیرفتم، ولی در این عمر کوتاه دنیا، بر این خوان یغما چه دشمن و چه دوست) و کسانی را که کفر ورزد، مدت کوتای (از ثمرات و خیرات این جهان) بهره­مند می­گردانم و سپس او را (روز رستاخیز) به عذاب آتش (دوزخ گرفتار و) ناچار می­سازم و(سرانجام و سرنوشت این گونه افراد) چه بد سرانجام و سرنوشتی است!

و به همین‌دلیل بود که وقتی‌ابراهیم علیه‌السلام برای آن عده‌ای از فرزندانش که باشنده بیت‌الله‌الحرام بودند، طلب رزق و روزی کرد. الله‌سبحانه وتعالی برایش بیان نمود که وی کافران را نیز روزی خواهد داد و همان­گونه که مؤمن رزق خود را بدست می­آورد، کافر نیز در دنیا رزق خود را بدست خواهد آورد و الله سبحانه وتعالی تمام مخلوقات خود را تا آن­گاه که حیات در بدن شان باقی باشد، بدون استثناء رزق و روزی می­دهد.

لذا، حقیقتی‌را که باید مسلمان در برابر آن سر تسلیم و کرنش فرود آورد، اینست که رزق از جانب الله سبحانه وتعالی است و اوست که مخلوقات را آفریده و ارزاق‌شان را بدوش گرفته است و بر انسان لازم می­آید که در طلب رزق خود بسوی او سبحانه وتعالی پناه ببرد تا نفسش استوار و آرامش یافته و در راه بدست آوردن رزق‌اش از عبادت الله غافل نشود. الله سبحانه وتعالی می­فرماید:

﴿وَكُلُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ﴾ [مائده: 88]

ترجمه: و از نعمت­های حلال و پاکیزه­ای که الله برای‌تان روزی داده است بخورید.

﴿اللَّهُ الَّذِي خَلَقَكُمْ ثُمَّ رَزَقَكُمْ﴾ [روم: 40]

ترجمه: الله کسی است که شما را آفریده است، سپس (با عطاء کردن و سائل مادی و معنوی کسب و تهیه زمینه معاش و آماده­سازی محیط زیست) به شما روزی رسانده است.

﴿اَنفِقُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ﴾ [يس: 47]

ترجمه: از آنچه الله برای‌تان روزی داده است انفاق و احسان کنید.

﴿إِنَّ اللَّهَ يَرْزُقُ مَنْ يَشَاءُ﴾ [آل عمران: 37]

ترجمه: الله هرکه را بخواهد روزی می­دهد.

﴿اللَّهُ يَرْزُقُهَا وَإِيَّاكُمْ﴾ [عنكبوت: 60]

ترجمه: الله روزی­رسان آن‌ها و شما است.

﴿يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشَاءُ﴾ [اسراء: 30]

ترجمه: الله روزی هرکس را که بخواهد فراوان و گسترده می­دارد.

﴿فَابْتَغُوا عِنْدَ اللَّهِ الرِّزْقَ﴾ [عنكبوت: 17]

ترجمه: و روزی را از نزد الله بطلبید.

﴿وَمَا مِنْ دَابَّةٍ فِي الأَرْضِ إِلاَّ عَلَى اللَّهِ رِزْقُهَا﴾ [هود: 6]

ترجمه: هیچ جنبنده­ای در روی زمین نیست، مگر این‌که روزی آن بر عهده الله است.

﴿إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ﴾ [ذاريات: 58]

ترجمه:تنها الله روزی­رسان است.

مردم بر اساس چشم دید خود که هرشخص در برابر کاری‌که انجام می­دهد، مالی بدست می­آورد؛ بر این‌گمان هستند که این خودشان هستند که رزق خود را تأمین می‌کنند و نیز اوضاع و احوالی را که در آن به جمع­آوری و کسب ثروت می­پردازند را اسباب رزق می­دانند. این­گونه مغلوب این حدس و گمان شدند، در حالی‌که حقیقت بر خلاف چشم دید و گمان شان بوده، حقیقت و واقعیت طوری‌ا­ست که آن‌احوال و اعمال فقط حالاتی‌است که در آن‌رزق حواله می­شود؛ نه این‌که اسباب رزق باشد، چون‌ اگر اسباب رزق به‌شمار می­رفت، مطلقاً نباید رزق به تأخیر می­افتاد؛ چون بعضی اوقات این حالات پیش می­آید و رزقی در کار نیست و گاهی رزق می­آید؛ در حالی­که هیچ یک از آن حالات دخلی ندارد. گاهی انسان سر کار می­رود؛ ولی هیچ مالی را بدست نمی­آورد؛ درحالی­که حوادثی وجود دارد که در آن رزق حاصل می­شود، بدون این­که در آن سبب ظاهری دخیل باشد و این نوع حوادث بی‌شمار هستند که  به‌عنوان مثال میراث را می­توان یادآور شد طوری­که میراث را وارث به سعی و تلاش خود و یا هم به اختیار خود بدست آورده نمی­تواند؛ بلکه میراث مالی­ست که بدون سعی و اکتساب شخص بدست می­آید.

بنابرین، نتیجه می­گیریم که اوضاع و احوالی‌که معمولاً در آن رزق بدست می­آید، اسباب رزق نبوده؛ بلکه فقط حالاتی برای کسب رزق است. پس رزق چنان‌که مردم گمان می­کنند که به سبب عملکرد، استثمار و امثال آن بدست می­آید نیست.

اما ناگفته نباید گذاشت که الله سبحانه وتعالی بندگان خود را دستور داده است تا به اعمالی به پردازند که خود در اجرای آن اعمال برای‌شان قدرت انتخاب داده است تا در اجرای آن اعمال به حالاتی مواجه شوند که آورنده رزق است. پس برای هر شخص لازم است تا برای تحصیل رزق خود جد وجهد نماید و بدلیل این‌که رزق مقسوم و مُقدّر است، شایسته نیست که ترک وظیفه و عمل نماید؛ زیرا الله سبحانه وتعالی بندگان خود را دستور به سعی و عمل نموده و آن‌را دروازه‌ی از دروازه­های عبادت خود قرار داده است. بر انسان‌لازم است تا متوکل باشد؛ نه متواکل و الله سبحانه وتعالی بندگان خود را در عرصه سعی و تلاش برای طلب رزق تشویق نموده و می­فرماید:

﴿هُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ ذَلُولاً فَامْشُوا فِي مَنَاكِبِهَا وَكُلُوا مِن رِّزْقِهِ وَإِلَيْهِ النُّشُورُ﴾ [ملك: 15]

ترجمه:او کسی است که زمین را رام شما گردانیده است. در اطراف و جوانب آن راه بروید و از روزی او بخورید، زنده شدن دوباره؛ در دست اوست.

نویسنده: فارس الفارس

عضو دفتر مطبوعاتی حزب التحریر-ولایه عراق

برای رادیوی دفتر مطبوعاتی مرکزی حزب التحریر

مترجم: محمد مزمل