(ترجمه)

پرسش:

السلام‌علیکم‌ورحمت‌الله‌وبرکاته!

برادر محترم، اگر امکان دارد پرسش‌ام را پاسخ دهید!

من یک‌جوان مسلمان مجردم، الله سبحانه‌وتعالی، اسلام و آن‌چه‌ را که حبیب و سردار ما محمد صلی‌الله‌علیه‌وسلم آورده و تطبیق‌اش کرده، دوست دارم. در منطقه‌ای زندگی می‌کنم که نه دین وجود دارد و نه اخلاق، از اسلام فقط نام و نشان برای ما مانده است و بس. شیوه تدریس در مدرسۀ ما مبارزه علیه اسلام است.

من نمی‌خواهم ازدواج کنم؛ چون مطمئن‌ام که توانایی حفظ پسران و دخترانم را در مسیر اسلام ندارم؛ اگر ازدواج کنم گویا که قوغ آتش را در دستم گرفته باشم. اولادهای من به زودی چیزهایی را می‌آموزند که به ضررشان است؛ بدین‌صورت من وقت کافی برای تعلیم‌شان ندارم؛ چون شغل‌ام به من اجازه نمی‌دهد؛ خانمم نیز به سبب شغلی‌که دارد نمی‌تواند آن‌ها را تربیه کند.

خلاصه: احادیث زیادی پیرامون این‌که ازدواج کردن نصف دین است موجود است و فعلاً هم آن‌ها را خواند‌ام. برعلاوه، حدیثی دیگری نیز موجود است که معنای آن این است: "مجردی فسق در امت است"؛ لهذا آیا این درست که اگر من ازدواج نکنم، دین‌ام تکمیل نمی‌شود؟ می‌خواهم پاسخ آن را از شما دریافت کنم، درحفظ الله بوده و جنت نصیب‌تان باد!

برادر شما Абдуллах Ахъяров

من دو پرسش دارم:

1- می‌خواهم ازدواج کنم، دختری را پیدا کرده‌ام که هیچ یک از نزدیکانش را نمی‌شناسم، تااین‌که اجازۀ ملاقات با دختر را کمایی کنم، پدرش محافظ آن دختر است و او از شخصیت من چیزی نمی‌داند که اجازۀ دیدار با دخترش را برایم دهد. طبق معمول، ملاقات من با دختر در باغچه‌ای عمومی و یا در قهوه‌خانه حاصل می‌شود. آیا همین ملاقات در خانۀ آن‌ها بهتر و خوبتر نیست؟ مخصوصاً خواهران احساس تردد و دودلی می‌کنند، به عدم جدیت و باورشان در هنگام ملاقات دور از خانه ویا در قهوه‌خانه که باعث رد کردن ادواج‌شان می‌شود.

2- بسیاری از برادران در این‌جا در قرم می‌خواهند ازدواج کنند؛ مگر بسیاری از خواهران برای این‌که درس و تدریس را منحیث سنت تکلیف خود قرار داده و آن را نسبت به ازدواج کردن ترجیح می‌دهند. در این‌جا من دوست دارم سؤال داشته باشم که آیا نزد الله سبحانه‌وتعالی بهتر و خوبتر نیست که خواهران ازدواج را مقدم و مفضل نسبت به درس‌های‌شان در کانون‌های علمی سیکولاریزم بدانند؟

پاسخ:

عليكم‌السلام‌ورحمت‌الله‌وبركاته!

در این دو سوال مشابهت و ارتباطی است پیرامون ازدواج و اهمیت آن، از این جهت جواب من به هردو سوال نزدیک‌ترین تفاوت را دارد، الله سبحانه‌وتعالی شما را هدایت و در این امر مرا موفق بگرداند.

1- بدون شک که الله سبحانه‌وتعالی انسان‌ها را از یک مرد و زن پیدا کرد و بین آن‌ها موده و رحمت را بر وفق احکام شرعی تنظیم کرد، الله سبحانه‌وتعالی می‌فرماید:

﴿وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ﴾

ترجمه: و یکی از نشانه‌های (دال برقدرت و عظمت) خدا این است که از جنس خودتان برای شما همسرانی را آفرید تا در کنار آنان (در پرتو جاذبه و کشش قلبی) بیارامید و در میان شما و ایشان مهر و محبت انداخت (و هریک را شیفته و دل‌باختۀ دیگری ساخت، تا با آرامش و آسایش، مایه شگوفائی و پرورش شخصیت هم‌دیگر شوید و پیوند زندگی انسان‌ها و تعادل جسمانی و روحانی آن‌ها برقرار و محفوظ باشد.)؛ مسلماً در این (امور) نشانه‌ها و دلائلی (برعظمت و قدرت خدا) است برای افرادی‌که (درباره پدیده‌های جهان و آفریده‌های یزدان) می‌اندیشد.

2- بدون شک که اسلام عزیز به ازدواج تشویق می‌کند؛ پس ازدواج کنترل‌کنندۀ چشم، محافظ فرج، آرام‌کنندۀ نفس و حفاظت‌کنندۀ دین است.

- بخاری از عبدالله رضی‌الله‌تعالی‌عنه خارج کرده که گفت: ما همراه با نبی کریم صلی‌الله‌علیه‌وسلم بودیم، او گفت:

«مَنِ اسْتَطَاعَ البَاءَةَ فَلْيَتَزَوَّجْ، فَإِنَّهُ أَغَضُّ لِلْبَصَرِ، وَأَحْصَنُ لِلْفَرْجِ، وَمَنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَعَلَيْهِ بِالصَّوْمِ، فَإِنَّهُ لَهُ وِجَاءٌ»

ترجمه: هرکه از میان شما توان ازدوج را داشته باشد؛ پس باید ازدواج کند؛ زیرا ازدواج کنترل‌کنندۀ چشم و محافظ فرج است و هرکه استطاعت ازدواج را ندارد، باید روزه گیرد؛ چون روزه، سپری برای طغیان آتش غریزه است.

- حاکم در مستدرک خود از أنس بن مالکٍ رضی‌الله‌تعالی‌عنه روایت کرده که رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم گفت:

«مَنْ رَزَقَهُ اللَّهُ امْرَأَةً صَالِحَةً، فَقَدْ أَعَانَهُ عَلَى شَطْرِ دِينِهِ، فَلْيَتَّقِ اللَّهَ فِي الشَّطْرِ الثَّانِي»

ترجمه: کسی را که الله سبحانه‌وتعالی زن صالحه نصیب کند، بدون شک که الله سبحانه‌وتعالی به دین‌اش کمک می‌کند؛ پس بترسید از الله در بخش دوم زندگی‌تان. حاکم گفته، اسناد این حدیث صحیح است و ذهبی هم با صحت این حدیث موافق است.

3- سپس کسی‌که ارادۀ ازدواج کردن را به خاطر عفت و پاک‌دامنی تکلیف خود می‌داند، آن شخص از جمله‌ای سه شخصی است که الله سبحانه‌وتعالی برایش کمک می‌کند. احمد در مسندش از ابی هریره روایت کرده که رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم گفت:

«ثَلَاثَةٌ كُلُّهُمْ حَقٌّ عَلَى اللهِ عَزَّ وَجَلَّ: عَوْنُهُ الْمُجَاهِدُ فِي سَبِيلِ اللهِ عَزَّ وَجَلَّ، وَالنَّاكِحُ لِيَسْتَعْفِفَ، وَالْمُكَاتَبُ يُرِيدُ الْأَدَاءَ»
ترجمه: سه کسی است که کمک‌شان به الله سبحانه‌وتعالی است: مجاهد در راه الله سبحانه‌وتعالی، کسی‌که در پی ازدواج و نکاح بوده و می‌خواهد عفت و پاک‌دامنی خود را حفظ کند و غلامی‌که ضرورت به پول دارد تا خود را آزاد کند.

4- بدون شک که رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم نهی کرده کسی را که توانایی ازدواج کردن را دارد و ازدواج نمی‌کند. سَمُرَة بن جندب از رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم روایت می‌کند:

«أَنَّهُ نَهَى عَنِ التَّبَتُّلِ»

ترجمه: بدین معنا که  رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم ما را از مجردی و عدم ازدواج منع کرده است.

ابن ماجه نیز این را روایت کرده است.

5- نبی کریم صلی‌الله‌علیه‌وسلم پدران را توصیه می‌کند که هرگاه کسی به شما قصد ازدواج را دارد که صاحب اخلاق و صاحب دین باشد ازدواج‌اش کنید، ترمذی از ابی هریره روایت می‌کند که رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمود:

«إِذَا خَطَبَ إِلَيْكُمْ مَنْ تَرْضَوْنَ دِينَهُ وَخُلُقَهُ فَزَوِّجُوهُ، إِلَّا تَفْعَلُوا تَكُنْ فِتْنَةٌ فِي الأَرْضِ، وَفَسَادٌ عَرِيضٌ»

ترجمه: اگر کسی‌که از دین و اخلاقش راضی هستید، برای خواستگاری از شما خواستگاری کرد، زن مورد نظر را به عقدش درآورید؛ و گرنه فتنه و فساد بزرگی در زمین به وجود خواهد آمد.

ابن ماجه این لفظ را خارج کرده:

«إِذَا أَتَاكُمْ مَنْ تَرْضَوْنَ خُلُقَهُ وَدِينَهُ فَزَوِّجُوهُ، إِلَّا تَفْعَلُوا تَكُنْ فِتْنَةٌ فِي الْأَرْضِ وَفَسَادٌ عَرِيضٌ»

ترجمه: اگر کسی‌که از دین و اخلاقش راضی هستید، برای خواستگاری نزد شما آمد، زن مورد نظر را به عقدش درآورید؛ وگرنه فتنه و فساد بزرگی در زمین به وجود خواهد آمد.

هم‌چنان رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم براین توصیه کرده که هرگاه می‌خواهید ازدواج کنید، زوجۀ صالحه و صاحب دین انتخاب نمایید که شوهر را احترام، اولاد را تربیه و خانه را بتواند حفظ کند. ابی هریره رضی‌الله‌عنه از رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم روایت می‌کند که فرمود:

«تُنْكَحُ المَرْأَةُ لِأَرْبَعٍ: لِمَالِهَا وَلِحَسَبِهَا وَجَمَالِهَا وَلِدِينِهَا، فَاظْفَرْ بِذَاتِ الدِّينِ، تَرِبَتْ يَدَاكَ»

ترجمه: با یک زن به خاطر چهارچیزش ازدواج صورت می‌گیرد: به خاطر مال و دارائی، اصل و نسب، حسن و جمال و ایمان و دین، سعی کنید زن دین‌دار، انتخاب کنید تا زندگی‌تان رونق یابد.

7- اما مفهوم حدیث است که می‌گوید: "خطاکارترین و فاسق‌ترین از امت، مجرد‌ها است" و این حدیث ضعیف است. احمد در مسندش ذکر کرده، مردی‌که از أبی ذر نقل می‌کند که گفت: نزد رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم شخصی داخل شد که گفته شده عکاف بن بِشر تمیمی است؛ پس رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم برایش گفت:

«يَا عَكَّافُ، هَلْ لَكَ مِنْ زَوْجَةٍ؟» قَالَ: لا... قَالَ: «إِنَّ سُنَّتَنَا النِّكَاحُ، شِرَارُكُمْ عُزَّابُكُمْ...»

ترجمه: ای عکاف! آیا ازدواج کرد‌ه‌ای؟ او گفت: نخیر، پس برایش گفت: بدون شک که نکاح از سنت ماست، بد‌ترین و شرراندازترین شما مجردهای شماست... .

اسناد این حدیث به خاطر جهالت مرد راوی از أبی ذر ضعیف است. اضطرابی‌که در اسنادش واقع شده این موضوع را طبرانی وغیره از طریق بن الولید و هردوی آن‌ها از معاویه بن یحیی خارج کرده، او از سلیمان بن موسی، او از مکحول، او از غضیف بن حارث و او از عطیه بن بُسر که مهمل است. مازنی گفت: عکاف بن وداعۀ هلالی نزد رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم... پس ذکر کرد. این حدیثی‌که معاویه بن یحیی و باقی آن را بن ولید نقل کرده، ضعیف است.

از این جهت مجردها در مجموع بدترین و شرراندازترین مردم نیستند؛ بلکه اشرارترین مجردها از سیرت و عمل‌کردشان دیده می‌شوند.

خلاصه: رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم کسانی‌‌ را که قادر به ازدواج هستند تشویق می‌کند، برای این‌که ازدواج محافظ دین، کنترل‌کنندۀ چشم و محافظ فرج است. هم‌چنان رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم نهی کرده کسانی را که از ازدواج کردن دوری می‌جوید... و بر توست ای سائل، اگر توانایی داری توصیه می‌کنم ازدواج کن، یک زن صالحه را انتخاب کن، نهایت تلاش‌ات را  به خاطر تربیه اولاد صالح انجام ده، اخلاص به الله سبحانه‌وتعالی کن و رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم را تصدیق نمود و توکل داشته باش! به خواست الله سبحانه‌وتعالی قادر به تربیه اولاد نیکو و صالحه خواهید شد. الله سبحانه‌وتعالی همراه با صالحین است.

8: اما سوالی‌که از جوان اوکراینی آمده، جواب‌اش چنین است:

أ- نبی کریم صلی‌الله‌علیه‌وسلم وصیت کرده، کسی‌که می‌خواهد با دختری خواستگاری و ازدواج کند، باید او را ببیند، قسمی‌که ترمذی ذکر کرده است. از بکر بن عبدِالله المزنیِ از مغیره بن شعبه روایت کرده که او زنی را خواستگای کرد که رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم گفت:

«انْظُرْ إِلَيْهَا، فَإِنَّهُ أَحْرَى أَنْ يُؤْدَمَ بَيْنَكُمَا»

ترجمه: آن را ببین زیرا که او برایت شایسته‌تر است، براین‌که بین هردوی شما پشیمانی پیش نیاید.

در بابی از محمد بن مسلمه، جابر، أبی حُمیدٍ، أبی هریره و أنس روایت است که این حدیث حسن است، حاکم هم صحیح شمرده و ذهبي هم موافق با این موضوع است.

لهذا این درست و مباح است که خواستگار خانه‌ای دختردار رفته و هردو کف روی آن را ببیند؛ مگر خلوت کردن ویا همرای دختر بیرون رفتن اجازه نیست؛ زیراکه باهم اجنبی و نامحرم‌اند. از این جهت از سوال شما متعجب شدم که می‌خواهی دختر را مطابق اسلام درخانه‌اش ببینی و اما وقتی برای تو گفتند که برای ملاقات و دیدار باهم یک جای بیرون بروید، آماده می‌شوی! پس درسوال شما اندکی مشکلات وجود دارد.

ب- اما آن‌چه که درسوال آمده: آیا این درست است که دختر درس دانشگاهی‌اش را نسبت به ازدواج ترجیح دهد؛ درحالی‌که کسی به خواستگاری‌اش بیاید که او دارایی اخلاق و دین بوده باشد؛ لهذا درست است که به حدیث رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم عمل شود که ترمذی از أبی هریره رضی‌الله‌عنه روایت کرده که رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمود:

«إِذَا خَطَبَ إِلَيْكُمْ مَنْ تَرْضَوْنَ دِينَهُ وَخُلُقَهُ فَزَوِّجُوهُ، إِلَّا تَفْعَلُوا تَكُنْ فِتْنَةٌ فِي الأَرْضِ، وَفَسَادٌ عَرِيضٌ»

ترجمه: هرگاه کسی‌که از دین و اخلاقش راضی هستید، برای شما خواستگاری کند، زن مورد نظر را درعقدش درآورید، وگرنه فتنه و فساد بزرگی در زمین به وجود خواهد آمد.

ابن ماجه به این لفظ ذکر کرده است:

«إِذَا أَتَاكُمْ مَنْ تَرْضَوْنَ خُلُقَهُ وَدِينَهُ فَزَوِّجُوهُ، إِلَّا تَفْعَلُوا تَكُنْ فِتْنَةٌ فِي الْأَرْضِ وَفَسَادٌ عَرِيضٌ»

ترجمه: ابن ماجه این لفظ را خارج کرده: اگر کسی‌که از دین و اخلاقش راضی هستید، برای خواستگاری نزد شما آمد، زن مورد نظر را به عقدش درآورید؛ وگرنه فتنه و فساد بزرگی در زمین به وجود خواهد آمد.

در خاتمه، توصیه من برای کسی‌که توانایی ازدواج کردن را دارد، این است که با زن صالحه ازدواج کند و این حسنۀ دنیا است، قسمی‌که درعمده‌القاري شرح صحیح‌البخاری از علی رضی‌الله‌عنه نقل کرده، آمده است:

«الْحَسَنَة فِي الدُّنْيَا الْمَرْأَة الصَّالِحَة، وَفِي الْآخِرَة الْجنَّة» الواردة في الآية الكريمة: ﴿رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ﴾

ترجمه: کار نیکو در دنیا ازدواج با زن صالحه و در آخرت جنت است؛ همان‌گونه آیه کریمه است که: پروردگارا، ما را در دنیا و آخرت از جمله‌ای نیکوکاران بگردان و ما را از عذاب جهنم برهان!

مترجم: محمد حبیبی