(ترجمه)

«عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «إِنَّ الْعَبْدَ لَيَتَكَلَّمُ بِالْكَلِمَةِ مِنْ رِضْوَانِ اللَّهِ، لا يُلْقِي لَهَا بَالاً، يَرْفَعُهُ اللَّهُ بِهَا دَرَجَاتٍ، وَإِنَّ الْعَبْدَ لَيَتَكَلَّمُ بِالْكَلِمَةِ مِنْ سَخَطِ اللَّهِ، لا يُلْقِي لَهَا بَالاً، يَهْوِي بِهَا فِي جَهَنَّمَ» (رواه بخاری)

ترجمه: از ابوهريره (رضی الله تعالی عنه) روایت است که گفت: رسول الله (صلى الله عليه وسلم) فرمود: بنده، سخنی در جهت رضای الله به زبان می‌آورد، بدون اين‌كه به آن فكر كند؛ ولی الله به وسيلۀ آن سخن، به درجاتش می‌افزايد. هم‌چنين بنده سخنی در جهت ناخشنودی الله به زبان می‌آورد، بدون اين‌که به آن توجه کند؛ ولی به وسيلۀ آن سخن در جهنم سقوط‌اش می‌دهد.

توضیح حدیث

نخستین چیزی‌که از این حدیث واضح می‌شود، اینست که بر مسلمان لازم است قبل از این‌که سخنش از طرف دیگران وزن و سنجیده شود، خودش آن‌را وزن کند؛ یعنی سنجیده سخن بگوید. به این معنی که سخن انسان باید "حسن و طیب" باشد؛ زیرا در این مورد آیات کریمه و احادیث شریف به وفرت موجود است. الله سبحانه وتعالی فرموده است:

﴿وَهُدُوا إِلَى الطَّيِّبِ مِنَ الْقَوْلِ﴾ [حج : 24]

ترجمه: و راهنمايی شده‌اند به گفتار نيک و خير.

﴿وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا﴾ [بقرة : 83]  

ترجمه: و با مردم به زبان خوش تکلم کنيد.

﴿وَقُلْ لِعِبَادِي يَقُولُوا الَّتِي هِيَ أَحْسَنُ﴾ [اسراء : 53]

ترجمه: و بندگانم را بگو که هميشه سخن بهتر را بر زبان آريد.

﴿إِلَيْهِ يَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّيِّبُ﴾ [فاطر : 10]

ترجمه: سخنان پاكيزه به سوی او بالا می‌رود.

از عدي بن حاتم رضی الله تعالی عنه روايت شده که: رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود:

«اتَّقُوا النَّارَ وَلَوْ بِشِقِّ تَمْرَةٍ فَمَنْ لَمْ يجدْ فَبِكَلِمَةٍ طَيِّبَةٍ» (متفقٌ عليه)

ترجمه: خود را از آتش دوزخ نجات دهید؛ گرچه با صدقه دادن نصف دانۀ خرما باشد؛ اگر این‌را هم نداشتید، با سخن پسنديده (وحسن خلق) خود را از آتش نجات دهید.

از ابو هريره رضی الله تعالی عنه روايت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود:

«مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ فَلْيَقُلْ خَيْرًا أَوْ لِيَصْمُتْ» (متفقٌ عليه)

ترجمه: کسی‌که به الله متعال و روز آخرت ایمان دارد، باید سخن خیر بگوید و یا خاموش باشد.

از عقبه بن عامر رضی الله تعالی عنه روايت است که گفت: گفتم يا رسول الله صلی الله عليه وسلم سبب نجات چيست؟ فرمود:

«أمْسِكْ عَلَيْكَ لِسانَك...» (رواه ترمذی و قال: حديثٌ حسن)

ترجمه: زبانت را محکم گير (از گفتار بیهوده) نگهدار.

از معاذ بن جبل رضی الله تعالی عنه روايت شده که گفت: گفتم يا رسول الله صیي الله عليه وسلم از عملی باخبرم کن که مرا به بهشت داخل نموده و از دوزخ دور کند! فرمود:

«... وَهَلْ يَكُبُّ النَّاسَ فِي النَّارِ عَلَى وُجُوهِهِمْ إِلَّا حَصَائِدُ أَلْسِنَتِهِمْ» (رواه ترمذی وقال: حدِيثٌ حسنٌ صحيح)

ترجمه: آيا چيزی جز محصول زبان‌های‌شان مردم را به روی‌شان در آتش می‌اندازد؟!

از عبدالله بن عمرو رضی الله عنهما روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود:

«إِنَّ فِي الْجَنَّةِ غُرْفَةً يُرَى ظَاهِرُهَا مِنْ بَاطِنِهَا، وَبَاطِنُهَا مِنْ ظَاهِرِهَا، فَقَالَ أَبُو مُوسَى الْأَشْعَرِيُّ: لِمَنْ هِيَ يَا رَسُولَ اللَّهِ؟ قَالَ: «لِمَنْ أَلَانَ الْكَلَامَ، وَأَطْعَمَ الطَّعَامَ، وَبَاتَ لِلَّهِ قَائِمًا وَالنَّاسُ نِيَامٌ» (رواه طبراني وحسنه الهيثمي والمنذری والحاكم وصححه)

ترجمه: در جنت اطاقی است بسیار زیبا، که از داخل‌اش بیرون معلوم می‌شود، از بیرون داخل‌اش معلوم می‌شود. ابو موسی اشعری پرسیدند: یا رسول الله این جایگاه برای چه کسانی آماده شده؟ فرمودند: برای کسانی‌که (با مردم سخن نرم می‌گویند) انفاق و صرف طعام می‌کنند، شب را به‌خاطر الله به قیام می‌گذرانند؛ در حالی‌که مردم در خواب می‌باشند.

از عبدالله بن مسعود رضی الله عنه روایت است که گفت:

«واللهِ الذي لا إلهَ إلاّ هو ليسَ شيءٌ أحْوَجَ لِطُولِ سَجْنٍ من لِساني»

ترجمه: قسم به الله که معبودی جز وی نیست؛ هیچ چیزی محتاج‌تر از زبانم برای طول زندان نیست.

و می‌فرمود:

«يا لسانُ قُلْ خيراً تَغْنَمْ واسْكُتْ عن شرٍّ مِنْ قَبْلِ أنْ تَنْدَم»

ترجمه: ای زبان سخن نیک بگو که غنیمت است و از گفتن سخن شر ساکت باش، قبل از آن که پشیمان شوی.

برادران مسلمان! چه بسا جای شگفت است به کسانی‌که به الفاظ زشت و گناه سخن می‌گویند؛ بدون آن‌که عاقبت آن را فکر کنند. عجب است به مسلمانی‌که برادر مسلمانش را تکفیر می‌کند؛ بدون آن‌که به الفاظ خود بیندیشند. چه بسا جای شگفت است به کسانی‌که نسبت دروغ می‌بندند به جماعت‌ها و گروهای اسلامی و چیزهای را که نباید بگویند، می‌گویند؛ بدون آن که عاقبتش را فکر کنند. چه بسا جای شگفت و تعجب است به کسانی‌که میان مردم فساد کاری می‌کنند. چه بسا جای تعجب است به حال کسانی‌که غیبت کننده و سخن‌چین هســتند. با درنظرداشت آنچه در فوق ذکر گردید، لازم است که از قهر و عذاب الله عزیز و جبار ترسید؛ چنان‌چه اوتعالی می‌فرماید:

﴿مَا يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ﴾ [ق : 18]

ترجمه: انسان هيچ سخنی را بر زبان نمی‌راند؛ مگر اين که فرشته‌ای مراقب و آماده (برای دريافت و نگارش) آن سخن است.

والسـلام علی من تبع الهدی!