(ترجمه)

«عن ابنِ مسْعُودٍ رضي الله عنهُ قال: قال رسولُ الله صلى الله عليه وآله وسلم: «عَلَيْكُمْ بِالصِّدْقِ، فَإِنَّ الصِّدْقَ يَهْدِي إِلَى الْبِرِّ، وَإِنَّ الْبِرَّ يَهْدِي إِلَى الْجَنَّةِ، وَمَا يَزَالُ الرَّجُلُ يَصْدُقُ وَيَتَحَرَّى الصِّدْقَ حَتَّى يُكْتَبَ عِنْدَ اللَّهِ صِدِّيقًا، وَإِيَّاكُمْ وَالْكَذِبَ، فَإِنَّ الْكَذِبَ يَهْدِي إِلَى الْفُجُورِ، وَإِنَّ الْفُجُورَ يَهْدِي إِلَى النَّارِ، وَمَا يَزَالُ الرَّجُلُ يَكْذِبُ وَيَتَحَرَّى الْكَذِبَ حَتَّى يُكْتَبَ عِنْدَ اللَّهِ كَذَّابًا» (مُتّفقٌ عَلَيهِ)

ترجمه: از ابن مسعود (رضی الله عنه) روایت است که گفت: رسول الله (صلی الله علیه وسلم) فرمود: راستگويى را پیشه کنید؛ زیرا راستگویی انسان را به نيكوكارى می‌كشاند و نيكوكارى انسان را به‌سوى بهشت هدايت مى‌كند. انسان راستگو به راستگويى خود ادامه مى دهد تا اين كه به نزد الله متعال به مقام صِدّيقین نوشته می‌شود. از دروغ گفتن برحذر باشید؛ زیرا دروغ‏گويى انسان را به فسق و فجور مى‌كشاند، فسق و فجور هم موجب رفتن به دوزخ مى گردد. دروغ‏گو به دروغگويى ادامه مى‌دهد تا اين كه در پيشگاه الله متعال به عنوان كذّاب شناخته مى‌شود.

توضیح حدیث

دروغ‏گویی، اساس و شالوده‌ی جامعه‌ی اسلامی و انسانی را متزلزل و آن را دچار بی‌نظمی و اختلال می‌سازد. دروغ انسان را در نظر مردم بی‌اعتبار و بی‌ارزش می‌نماید؛ به طوری‌که کسی به سخنانش باور و اعتماد نمی‌کند. اکثر مردم جامعه در شغل و حرفه‌ی خود و هم‏چنین در معاملات و زندگی روزانه، خرید و فروش، نیاز به اعتماد مردم دارند. دروغ، این اعتماد را از بین می‌برد و در جامعه حس بی‌اعتمادی و بدبینی را رشد می‌دهد. به‌همین خاطر است که الله سبحانه وتعالی دروغ‏گویان را جزو گمراهان قرار داده و می‌فرماید:

﴿إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي مَنْ هُوَ كَاذِبٌ كَفَّارٌ﴾ [زمر: 3]

ترجمه: الله (سبحانه وتعالی) دروغ گوی کفر پیشه را به سوی حق، هدایت و رهنمود نمی‌کند.

و نیز دروغ گویان را به عذاب دردناک، در روز قيامت تهدید نموده و می‌فرماید:

﴿إِنَّ الَّذِينَ يَفْتَرُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ لَا يُفْلِحُونَ * مَتَاعٌ قَلِيلٌ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ﴾

[نحل: 116- 117]

ترجمه: کسانی‌که بر الله متعال دروغ می‌بندند، رستگار نشده و سودجویی آنان از جهان ناچیز است و تمام دنیا با توجه به آخرت، کالای اندکی است و عذاب دردناکی برای آنان آماده است!

مهم‌ترین سرمایه‌ی جامعه اسلامی اعتماد متقابل و اطمینان عمومی است و مهم‌ترین چیزی‌که این سرمایه را به نابودی می‌کشاند، دروغ، خیانت و تقلب است؛ به همین جهت افراد زیرک، هوشیار و بادرایت و فراست، هیچ‌گاه با دروغ‌گویان دوستی نمی‌کنند؛ چرا که آن‌ها قابل اطمینان و اعتماد نیستند.

در واقع دروغ‏گویی در منطق اسلام، مفهوم وسیعی دارد که تمام شئون زندگی اعم از فردی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سياسی و نظامی را در برمی‌گیرد؛ روی این اصل، نقض پيمان‏های سياسی در بخش‏های دیپلوماسی و نظامی، گواهی دروغ پزشکی، سفارش دروغ، دروغ به کودک، دروغ به شوخی، تأییدیه يا تصديق کاری دروغ، گواهی و شهادت دروغ، تقریظ برای کتاب‌های مبتذل و انحرافی‌، همه جزو مصادیق دروغ‏گویی‌اند و فراتر از این‏ها، کسانی‌که القاب: پروفيسور، داکتر، مولانا، سيد، خواجه، مير، حاجی، ملا و مولوی را همراه اسم خود می‌نویسند که با واقعیت‌شان مطابقت ندارد؛ در حقیقت مرتکب دروغ‏گویی شده‌اند.

از ابن عمر رضی الله عنهما روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود:

«إِنَّ الْعَبْدَ لَيَكْذِبُ الْكَذِبَةَ ، فَيَتَبَاعَدُ مِنْهُ الْمَلَكُ مَسِيرَةَ مِيلٍ مِنْ نَتْنِ مَا جَاءَ بِهِ» (رواه الترمذی باب ماجاء فی الصدق والکذب، المعجم الصغير للطبرانی (2/ 98)

ترجمه: انسان مؤمن وقتی کدام سخن دروغ گوید، فرشتگان به مسافت یک میل (1829متر) راه از وی دور می‌شوند، به‌خاطر بوی بدی‌که از گفتن دروغ ایجاد می‌شود.

از اسماء بنت یزید رضی الله عنها روایت است که گفت: نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم بودیم که برایش طعامی آورده شد؛ برای ما تعارف کرد؛ ما گفتیم اشتها نداریم! رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود:

«لَا تَجْمَعْنَ جُوعًا، وَكَذِبًا» (رواه ابن ماجه (2/ 1097) و حسنه الألبانی)

ترجمه: هیچگاه گرسنگی و دروغ را یکجا نکنید.