(ترجمه)

«عَنْ سَعِيدِ بْنِ الْمُسَيِّبِ، أَنَّ عُمَرَ، وَأَبَا هُرَيْرَةَ، وَأُبَيَّ بْنَ كَعْبٍ دَخَلُوا عَلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالُوا: يَا رَسُولَ اللَّهِ "مَنْ أَعْلَمُ النَّاسِ؟ قَالَ: «الْعَاقِلُ» قَالُوا: فَمَنْ أَعْبُدُ النَّاسِ؟ قَالَ: «الْعَاقِلُ»، قَالُوا: فَمَنْ أَفْضَلُ النَّاسِ؟ قَالَ: «الْعَاقِلُ»، فَقَالُوا: يَا رَسُولَ اللَّهِ أَلَيْسَ الْعَاقِلُ مَنْ تَمَّتْ مُرُوءَتُهُ وَظَهَرَتْ فَصَاحَتُهُ وَجَادَتْ كَفُّهُ وَعَظُمَتْ مَنْزِلَتُهُ؟ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: ﴿وَإِن كُلُّ ذَٰلِكَ لَمَّا مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا ۚ وَالْآخِرَةُ عِندَ رَبِّكَ لِلْمُتَّقِينَ﴾ [زخرف: 35] وَإِنَّ الْعَاقِلَ الْمُتَّقِي وَإِنْ كَانَ فِي الدُّنْيَا خَسِيسًا قَصِيًّا دَنِيًّا»

(رواه مسند الحارث = بغية الباحث عن زوائد مسند الحارث: 2/ 810)

ترجمه: سعید بن مسیب روایتی را نقل کرده که عمر، ابوهریره و أبی بن کعب (رضی الله عنهم) نزد رسول الله(صلی الله علیه وسلم) داخل شدند، گفتند: یا رسول الله! داناترین مردم کیست؟ پیامبر (صلی الله علیه وسلم) فرمودند: شخصی‌که عاقل باشد. گفتند: عابدترین مردم کیست؟ فرمودند: شخصی‌که عاقل باشد. گفتند: افضل‌ترین مردم کیست؟ فرمودند: شخصی که عاقل باشد. گفتند: یا رسول الله! آیا کسی که مردانگی را تمام کرده است، کسی‌که فصاحت‌اش ظاهر است، کسی‌که از جایگاه بلندی برخوردار است، عاقل نیست؟ پیامبر (صلی الله علیه وسلم) فرمودند: «ولی تمام اینها بهره زندگی دنیاست، و آخرت نزد پروردگارت از آن پرهیزگاران است!» بدون شک عاقل شخص متقی است؛ اگرچه در دنیا خسیس و حقیر بوده یعنی دست کم گرفته شود.

برادران مسلمان! این دانائی و عقلی را که الله سبحانه وتعالی برای انسان عطاء نموده، او را به‌واسطۀ آن گرامی داشته و انسان را با آن از دیگر مخلوقات برتری داده است، این عقل اسباب و وسیلۀ فهم و درک حق بوده و کسی‌که این اسباب نزدش صحیح باشد، وی را عاقل مسمی کرده‌اند.

حدیث مبارک هم کسی را عاقل گفته است که حقیقت عقل را دارا باشد؛ لذا عاقل به نزد صحابه و عاقلی‌که پیامبر صلی الله علیه وسلم از آن توصیف می‌کند، متفاوت می‌باشند؛ زیرا عاقلی‌که اصحاب وصف نموده‌اند: آن نوع عاقلی است که تکالیف شرعی را ادا نموده و تصرفات خویش را مطابق به آن تنظیم می‌کند، که وی شخص کریم، صاحب رأی و مروت می‌باشد؛ لیکن عاقل به وصفی‌که پیامبر صلی الله علیه وسلم بیان نموده است، آن متقی است که در نهان و آشکار خود را از عذاب الهی وقایه کند؛ یعنی کسی‌که دید اخروی و طلب آخرت داشته باشد و سعی در رسیدن به رضای الله عزوجل نماید؛ اما صاحب مال و جاه و رأی و متاع؛ اگرچه وی نیز عاقل باشد؛ ولی به وصفی‌که پیامبر صلی الله علیه وسلم بیان نموده است، آراسته نمی‌باشد؛ اگرچه وصف صحابه برای عاقل ترجیح و نظری است که در وی موجود است؛ مگر بازهم وصف و رأی رسول الله صلی الله علیه وسلم ارجح و به صواب نزدیک‌ می‌باشد.  

والسـلام علی من تبع الهدی!