(ترجمه)

حمل دعوت از جمله بزرگ‌ترین و با عظمت‏ترین اعمال بوده و بر هر مسلمان فرض می‏باشد؛ دولت اسلامی توسط آن تأسیس و حفظ می‏شود و کاری است که فرد، حزب و دولت به انجام آن می‏پردازد. از این رو، بر مسلمانان لازم است که دعوت را در نقطۀ مرکزی قرار دهند تا مصالح شان به دور آن بچرخد، و آن را هدف دائمی و همیشگی خویش قرار دهند که  در طول زندگی بر آن پایبندی نمایند. بنابراین، در تحمل سختی‏ها ‏و خستگی‏های ‏آن تنبلی و احساس خستگی نکنند.

ترمذی و طبرانی از عبدالله بن مسعود (رضی الله عنه) از رسول الله صلی الله علیه وسلم روایت نموده اند که فرمود:

«نضر الله عبدا سمع مقالتی، فحفظها و وعاها و أداها، فرُبَّ حامل فقه غیر فقیه، و رُب حامل فقه إلی من هو أفقه منه»

ترجمه: الله یاری کند هر بنده‌ای را که سخن مرا شنید و آن را حفظ کرد، درک کرد و رساند؛ زیرا چه بسا کسانی‌که فقه را حمل می‏کنند، اما فقیه نیستند و چه بسا کسانی‌که فقه را به افرادی منتقل می‏کنند که از خودشان فقیه‌تر هستند.

بنابراین، الله سبحانه و تعالی، چهره مسلمانی‌که وحی را از قرآن و سنت می‏شنود، سپس آن را حفظ و درک می‏کند و به مردم می‏رساند، شاداب و نورانی می‏سازد. بناءً تبلیغ و حمل اسلام نتیجۀ فراگرفتن و پی بردن است. پس وقتی مسلمان معلومات اسلامی را فرا گیرد، در خودش حبس نمی‏کند، بلکه باید آن را در میان مردم منتشر سازد، و این، معنای حمل و رساندن دعوت به مردم است. و رسول الله این حدیث را که در مسجد خیف در منی ایراد نموده بود، تکمیل نموده می‏فرماید:

«ثلاث لا یغل (من الخیانة) أو یغل (من الحقد)- علیهنَّ قلب امرئ مسلم: إخلاص العمل لله، و النصیحة للمسلمین و لزوم جماعتهم، فإن دعوتهم تحیط من ورائهم»

ترجمه: سه چیز است که قلب مسلمان در آن خیانت نمی‏کند و با ناخالصی (از روی کینه) با ناخالصی آمیخته نمی‏شود: کار مخلصانه برای الله، خیرخواهی و نصیحت مسلمانان و همراه بودن با جماعت مسلمان؛ زیرا دعوت شان آنان را احاطه نموده است.

انس این حدیث را با این الفاظ روایت نموده:

«و مناصحة ولاة الأمر و لزوم جماعة المسلمین»

ترجمه: و توصیۀ امیران و تمسک به جماعت مسلمان.

جابر به این صورت روایت نموده:

«و مناصحة ولاة المسلمین و لزوم جماعتهم»

ترجمه: و خیرخواهی و نصیحت امیران مسلمانان و همراه بودن با جماعت مسلمان.

 و ابوسعید آن را به این صورت روایت کرده است:

«و المناصحة لأئمة المسلمین، و لزوم جماعتهم»

ترجمه: و نصیحت به پیشوایان مسلمانان و همراه بودن با جماعت‏شان.

حدیثی‌که مسلم، ابوداود و نسائی از ابی‌هریره دیگران روایت نموده اند، معنای نصیحت را تأیید می‌کند، چنانچه روایت می‏کنند که رسول الله فرمود: «إنما الدین النصیحة» ترجمه: دین نصیحت و خیرخواهی است. صحابه گفتند: ای رسول خدا الله، نصیحت برای چه؟ فرمود: «لله و لکتابه و لرسوله و لأئمة المسلمین و عامتهم» ترجمه: برای الله، کتابش، پیامبرش، پیشوایان مسلمانان و عامۀ آنان.

بناءً حدیث «ثلاث لا یغل علیهن قلب امرئ مسلم؛ سه چیزی که قلب شخص مسلمان در آن دچار خیانت نمی‏شود» سه ویژگی تعیین می‏نماید که مسلمان در عرصه دعوت باید به آن متصف باشد، پس اگر این صفات را داشت، خیانت، کینه و تمام مشتقات آن را از قلبش نفی می‏کند، زیرا این صفات با خیانت، فریب و کینه جمع نمی‏شود.

در نیتجه:

گزینه اول، یعنی اخلاص عمل به الله سبحانه و تعالی شرط برای دو گزینه دیگر است.

 دوم: به معنای محاسبه حکام است که با امر و نهی، توصیه و رسیدگی به آنان در صورت انحراف صورت می‏گیرد. از اینجا فهمیده می‏شود که حمل دعوت باید شامل حکام نیز باشد، یعنی باید شکل سیاسی به خود بگیرد.

سوم: پایبندی به جماعت مسلمانان؛ یعنی دولت اسلامی است. بنابراین، جماعت مسلمانان به معنای مسلمانانی است که با یک امام، با بیعت صحیح بیعت نموده باشند، یعنی جماعت مسلمانان از سه رکن تشکیل یافته: مسلمانان، بیعت و امام.

بنابراین، همراهی با جماعت مسلمان، یعنی همراهی با دولت اسلامی (خلافت)، و این همراهی در صورت موجودیت دولت اسلامی از مهم‏ترین و بزرگ‏ترین فریضه‏های ‏اسلام است، اما اگر دولت اسلامی وجود نداشت، اقدام به ایجاد آن از بزرگترین وجایب است. بر اساس  قاعده شرعی «ما لا یتم الواجب إلا به فهو وجب؛ آنچه واجب بدون آن انجام نمی‏شود، واجب است.»

رسول الله صلی الله علیه وسلم در پایان حدیث خاطرنشان می‏سازد که دعوت، توصیه و بازخواست حکام و رعیت مسلمان و همراهی جماعت و دولت شان، مسلمانان را مانند یک حصار محافظ احاطه می‏کند تا از آنان حفاظت و نگهداری نماید.

از این حدیث فهمیده می‏شود که حمل دعوت، علاوه بر رعیت باید شامل حکام نیز باشد. بنابراین، اگر دعوت‏گران تنها به مردم عادی اکتفا نمایند، ویژگی احاطه را از دست می‏دهند. هم‌چنین اگر دعوت از تذکر جماعت و دولت مسلمانان و التزام به آن در صورت موجودیت و اقدام به ایجاد آن در صورت عدم موجودیت خالی باشد، نیز درخور ویژگی احاطه نیست.

از این‌رو باید به تمام کسانی‌که در عرصه دعوت فعالیت دارند، یادآوری شود که اگر در کار خود به دولت و پایبندی به آن یا به امام و بیعت با او توجه نکنند، کارشان ناقص خواهد بود.

پس اگر برخی افراد بدون تعرض به حکام و بازخواست آنان، دست به دعوت بزنند، باید بدانند که کارشان مخالف شرایط شرعی است. هم‌چنین اگر در دعوت خود التزام به جماعت مسلمانان و بیعتی‌که با یک امام به عهده دارند، یادآور نشوند، نیز عمل‏شان مخالف شروط اسلام است.

در عصری‌که ما زندگی می‏کنیم و در غیاب خلافت، دعوت باید به ازسرگیری دولت اسلامی تمرکز نماید، که این کار با تأسیس خلافت اسلامی برای تطبیق کامل شریعت اسلام بالای مردم و حمل دعوت اسلام به جهان انجام می‏شود.

نویسنده: استاد احمد الخطوانی

مترجم: طه خالد