(ترجمه)

پرسش
السلام عليكم ورحمة الله وبركاته!

  شیخ بزرگوار! درحدیث انس بن مالک آمده: «قدم على رسولِ اللهِ صلَّى اللهُ عليه وسلَّمَ قومٌ من عُكْلٍ أو عُرَينةَ. فاجتَوُا المدينةَ. فأمر لهم رسولُ اللهِ صلَّى اللهُ عليه وسلَّمَ بلقاحٍ. وأمرهم أن يشربوا من أبوالِها وألبانِها» [صحیح مسلم]

ترجمه: قومی از قبیلۀ عکل یا عرینه نزدرسول الله آمدند و آب و هوای مدینه به صحت‌شان مضرتمام شد"شکم دردشدند"، پیامبر ایشان را امرکرد تا نزد شتران بروند و از شیر و ادرارآنان بنوشند.

آنچه نزد ما تبنی شده است، بطور مطلق ادرار نجس بوده و استفاده از نجاست حرام است، برابراست که نجاست ادرار باشد و یا سرگینِ از حیوانات حلال گوشت و یا از حیوانات حرام گوشت. اما دلیل حرمت انتفاع از نجاست در مورد قصۀ استنجای رسول‌الله ‌صلی‌الله است که اشاره به سرگینِ خر فرموده: "انهارکس" یعنی این شی نجس است و ابن خزیمه این قصه را با اضافت  «انهارکس انه اروثة حمار» یعنی این نجس است و این سرگین خر است، آورده است. درنیل الاوطارِ شوکانی خواندم که از تمیمی نقل نموده که روث مخصوص به پاروی اسپ، خر و قاطر است. پس از خلال جمع بین هردو حدیث در می‌یابیم که پاروی حیوانات حلال گوشت برای بهره‌گیری در تقویۀ حاصلات زراعتی جایز است. در مورد با ارایه پرسش‌تان ما را مستفید سازید .الله به شما برکت دهد.

پاسخ

وعليكم السلام ورحمة الله وبركاته!

در باره نجس بودن ادرار و پاروی حیوانات:

در نجس بودن پارو و ادرار حیواناتِ حرام گوشت اختلافی وجود ندارد؛ اما درباره ادرار و پاروی حیوانات حلال گوشت بین علماء اختلاف است. در مورد بول و یا پاروی حیوانات حلال گوشت، حرام بودن را ترجیح می‌دهم و استفاده از آن را نادرست می‌دانم؛ اما برای تداوی که البته آن‌هم باکراهیت گنجایش دارد؛ طوری‌که بعداً توضیح داده خواهد شد. پس هرچیزی‌که نجس باشد، استفاده از  آن جایز نمی‌باشد. در مورد مسلم از ابن عباس نقل نموده که گفت:

«بَلَغَ عُمَرَ أَنَّ سَمُرَةَ بَاعَ خَمْرًا، فَقَالَ: قَاتَلَ اللهُ سَمُرَةَ، أَلَمْ يَعْلَمْ أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «لَعَنَ اللهُ الْيَهُودَ، حُرِّمَتْ عَلَيْهِمُ الشُّحُومُ، فَجَمَلُوهَا، فَبَاعُوهَا»

ترجمه: به عمر رضی الله عنه خبر رسید که سمره رضی الله عنه شراب فروخته، گفت: الله سمره راتباه کند، آیا ندانست که رسول الله صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فرموده: الله یهود را لعنت کند، شحمیات برآن‌ها حرام گردانده شد، آنان او را ذوب نمودند و فرختند.

پس استفاده از نجس حرام است. از جمله دلایل به نجس بودن بول، یکی هم حدیثی است که بخاری از انس بن مالک روایت کرده که گفت:

«جَاءَ أَعْرَابِيٌّ فَبَالَ فِي طَائِفَةِ المَسْجِدِ، فَزَجَرَهُ النَّاسُ، «فَنَهَاهُمُ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَلَمَّا قَضَى بَوْلَهُ أَمَرَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِذَنُوبٍ مِنْ مَاءٍ فَأُهْرِيقَ عَلَيْهِ».

ترجمه: یک اعرابی آمد و به یک طرف مسجد ادرارنمود، مردم وی را تهدیدنمودند، پیامبر صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ آنان را منع نمود، هنگامی‌که ادرارش را تکمیل نمود، نبی صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ دستور داد و یک ظرف آب به آن پاشیده شد.

دارقطنی از انس نقل نموده، او می‌گوید که رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمودند:

«تَنَزَّهُوا مِنَ الْبَوْلِ فَإِنَّ عَامَّةَ عَذَابِ الْقَبْرِ مِنْهُ»
ترجمه: از بول خودداری نمائید؛ چون اکثر عذاب قبر ازان است.

ادرار چه از انسان باشد یا از حیوان، یک واقعیت داشته و دلالت نجاست بول به آن صدق می‌کند؛ پس هر ادرار نجس است، چه ازانسان باشد و چه از حیوان حلال گوشت و یاحرام گوشت، پس واقعیت ادرار یکی است. اما حدیثی‌که بخاری از انس نقل نموده:

«قَدِمَ أُنَاسٌ مِنْ عُكْلٍ أَوْ عُرَيْنَةَ، فَاجْتَوَوْا المَدِينَةَ «فَأَمَرَهُمُ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، بِلِقَاحٍ، وَأَنْ يَشْرَبُوا مِنْ أَبْوَالِهَا وَأَلْبَانِهَا»

ترجمه: مردم از عکل یا عیینه آمدند و آب هوای مدینه به صحت‌شان برابری نکرد، پیامبر صلی الله علیه وسلم دستور داد که به پیش شتران بروند و از شیر و ادرار آنان بنوشند.

ازین حدیث معلوم می‌گردد که در خصوص تداوی وارد شده است و با مقایسه این حدیث با حدیث ابن ماجه که در خصوص تداوی باشراب آمده مطلب واضح می‌گردد و متن حدیث چنین است: ابن ماجه ازطارق بن سوید حضرمی نقل می‌کند که گفت:

«قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ، إِنَّ بِأَرْضِنَا أَعْنَابًا نَعْتَصِرُهَا، فَنَشْرَبُ مِنْهَا؟ قَالَ: «لَا» فَرَاجَعْتُهُ، قُلْتُ: إِنَّا نَسْتَشْفِي بِهِ لِلْمَرِيضِ، قَالَ: «إِنَّ ذَلِكَ لَيْسَ بِشِفَاءٍ، وَلَكِنَّهُ دَاءٌ»

ترجمه:گفتم یارسول الله درسرزمین ما انگور بیشتر یافت می‌گردد، آیا می‌توانیم از آن شربت ساخته و بنوشیم؟ گفت: «نه» حرفم را تکرارنموده و گفتم: به آن مریض را تدوی می‌کنیم، گفت: «در آن شفا نیست؛ بلکه آن مرض»

درین حدث نهی ازت داوی با نجاست غیرجازم است، بنابرین مکروه است. به این ترتیب، تداوی با نوشیدن ادرار جایز؛ اما مکروه است و به معنی غیرنجس بودن آن نیست؛ بلکه  تداوی مرض با نجاست همراه  با کراهیت‌اش جائز است. دلایل نجس بودن پاروی حیوانات قرار ذیل است: بخاری درصحیح خود ازعبدالله روایت نموده که می‌گوید:

«أَتَى النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ الغَائِطَ فَأَمَرَنِي أَنْ آتِيَهُ بِثَلاَثَةِ أَحْجَارٍ، فَوَجَدْتُ حَجَرَيْنِ، وَالتَمَسْتُ الثَّالِثَ فَلَمْ أَجِدْهُ، فَأَخَذْتُ رَوْثَةً فَأَتَيْتُهُ بِهَا، فَأَخَذَ الحَجَرَيْنِ وَأَلْقَى الرَّوْثَةَ» وَقَالَ: «هَذَا رِكْسٌ»

ترجمه: پیامبر صلی الله علیه وسلم به رفع حاجت رفت و مرا به آوردن سه سنگ دستور داد، دو سنگ یافتم و سنگ سوم را تلاش نمودم، پیدا نکردم، پس یک سرگین را گرفتم و به ایشان آوردم، هردو سنگ را گرفت و سرگین را انداخت و گفت: «این رکس است» یعنی نجس است.

اما قول شما که روث تنها به آن اطلاق می‌گردد که از حیوانات حرام گوشت باشد، در مورد دلیل آوردید که در ابن خزیمه یافته اید؛ " إنها ركس  إنها روثة حمار"  یعنی آن نجس است و آن پاروی خر است؛ ضافه شده است. پس با وصف این‌که بخاری و جمعی از اصحاب سنن مانند احمد، نسائی، ترمذی، طبرانی، دارقطنی، بیهقی، بزار، و ابویعلی تمامی آنان این اضافت "إنها روثة حمار" را نیاورده اند و من در ابن خزیمه این روایت را یافتم:

 «عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «إِنَّمَا أَنَا لَكُمْ مِثْلُ الْوَالِدِ لِوَلَدِهِ، فَلَا يَسْتَقْبِلْ أَحَدُكُمُ الْقِبْلَةَ وَلَا يَسْتَدْبِرْهَا - يَعْنِي فِي الْغَائِطِ - وَلَا يَسْتَنْجِ بِدُونِ ثَلَاثَةِ أَحْجَارٍ لَيْسَ فِيهَا رَوْثٌ وَلَا رِمَّةٌ»

ترجمه: ابوهریره رضی الله عنه از نبی صلی الله علیه وسلم روایت می‌کند که فرمود: من برای شما حیثیت پدر برای پسر رادارم، هیچ‌کدام شما نه روی به قبله شوید و نه پشت به قبله -درقضای حاجت- و بدون سه سنگ استنجا نکنید، سنگی‌که خالی از سرگین و استخوان باشد.

بنابر این، طوری‌که گفتیم بول و پاروی حیوانات یک واقعیت دارند؛ برابر است که بول حیوان حلال گوشت است و یا از حرام گوشت. پس حکم بر آن تطبیق می‌گردد و چنان‌که سرگین گاو نجس است، هم‌چنان هرنوع سرگین دیگر هم نجس است، اعم ازین‌که گوشت آن خورده می‌شود و یا خیر.

من همین را ترجیح می‌دهم و از خاطری ترجیح می‌دهم؛ چون اقوال معتبری در مورد موجود است تاجایی‌که برخی اقوالی وجود دارند که ادرار و پاروی حیوانات حلال گوشت را از نجاست جدا کرده‌اند.

برادرتان عطاء بن خليل أبوالرشته

مترجم: محمد مسلم