از سهل بن سعد رضی الله عنه روایت است که گفت:

«أنزلت ﴿وکلوا وشربوا حتی یتبین لکم الخیط الابیض من الخیط الاسود﴾ ولم ینزل ﴿من الفجر﴾ فکان رجال اذا أرادوا الصوم ربط احدهم فی رجله الخیط الابیض والخیط الاسود، ولم یزل یأکل حتی یتبین له رؤیتهما، فأنزل الله بعد ﴿من الفجر﴾ فعلموا أنه إنما یعنی اللیل والنهار.» (سنن ابن ماجه)

ترجمه: هنگامی‌که این آیه ﴿وکلوا وشربوا حتی یتبین لکم الخیط الابیض من الخیط الاسود﴾؛ بخورید و بیاشامید تا آنگاه که رشته سفید از رشته سیاه برایتان متمایز گردد. نازل شد، و هنوز ﴿من الفجر﴾ نازل نشده بود، بعضی اشخاص هنگامی‌که می‏خواستند روزه بگیرند، به پای خود، یک نخ سفید و یک نخ سیاه را می‎بستند و به غذا خوردن ادامه می‌داد؛ این‌که نخ سیاه و سفید دیده شود، آنگاه الله (سبحانه وتعالی) ﴿من الفجر﴾ را نازل نمود؛ پس فهمیدند که مراد از آیه رشتۀ شب و روز است.

این آیه مبارکه ما را از شروع و ختم روزه گرفتن مطلع می‏سازد. شروع و ختم روزه به نشانه‌هایی تعلق می‌گیرد که الله سبحانه وتعالی وضع نموده است. هم‌چنین وی صلی الله علیه وسلم این نشانه‌ها را در این حدیث و دیگر احادیث برای ما بیان نموده است. این‌که شروع روزه در هنگام طلوع صبح صادق و ختم آن در وقت غروب آفتاب تعیین شده، برای برخی مسمانان مبهم بود؛ پس این آیه برای توضیح و تأیید این موضوع نازل گردید. تا زمانی‌که این آیه به صورت کامل نازل نشده بود، مسلمانان گمان می‎کردند که منظور آن، دربارۀ زمان شروع روزه این است که انسان باید دو رنگ (سفید و سیاه) را از همدیگر تفکیک کنند؛ چنانچه در وقت تاریکی اگر از نور استفاده نشود، محال است که نخ سفید و سیاه را از همدیگر فرق کنیم؛ پس مسلمانان منتظر می‏ماندند تا با از بین رفتن تاریکی بتوانند این دو رنگ را از همدیگر تفکیک کنند؛ اما زمانی‌که باقی مانده آیت ﴿من الفجر﴾ نازل شد، مسلمانان فهمیدند که منظور از ﴿الخیط﴾، رشته‌های سفید و سیاه آسمان است، نه نخ‌های واقعی. یعنی تا این‌که روشنایی صبح از تاریکی شب آشکار شود.

تاریکی و روشنایی به رشته‌های سفید و سیاه تشبیه شده‌اند؛ زیرا طلوع صبح از کناره‌های آسمان شروع شده و بعداً مانند یک خط طولانی در تاریکی‌های شب در آسمان پخش می‏شود. اما زمان ختم روزه و شروع افطار در نصوص زیادی آمده است که عبارت از غروب آفتاب و شروع وقت شرعی نماز شام می‏باشد، در آن هنگام که بخاطر افطار اذان داده می‏شود.  هم‌چنین داخل شدن وقت شرعی نماز صبح، زمان شروع روزه می‏باشد. بنابراین، عبادت روزه در آغاز و پایان با عبادت نماز مرتبط می‌باشد. بسیاری از علمای فقه در بسیاری از احکام، نماز و روزه را به همدیگر ربط داده‌اند؛ با وجود اشتراک واضحی که در این دو عبادت وجود دارد.

ما مسلمانان باید مشتاق باشیم که بدانیم این عبادت را چگونه طبق زمان و شرایطی که الله متعال بر ما فرض نموده است، انجام دهیم. بنابراین، دانستن طریقه‌ای که ما در دین به آن احتیاج داریم تا بتوانیم به گونه‌ای که الله سبحانه وتعالی از ما خواسته عبادات را ادا کنیم، برای ما فرض می‎باشد.

پروردگارا، فقط از تو می‎طلبیم که در روزه و قیام ما برکت بدهی، ما را پایدار و حریص به چیزی بگردانی که پیامبرت برای ما آورده است و ما را توفیق بده تا به گونۀ که تو از ما می‎خواهی و دوست داری روزه را ادا کنیم! اللهم آمین!

نویسنده: ماهر صالح

مترجم: حسین سلحشور