(ترجمه)

«إنَّ النَّاسَ إَذا رَأوُا الظَّالِمَ فَلمْ يَأْخُذُوا عَلى يَدَيْهِ أوْشَكَ أ ن يَعُمَّهُمُ اللَّهُ بعِقَا» [ابوداود، ترمذی، ابن ماجه]

ترجمه: هرگاه مردم ظالمی را ببينند و دست‌اش را نگيرند (و او را از ظلم و ستم باز ندارند)، زود است که الله (سبحانه وتعالی) همه‌ی آن‌ها را به عذاب خويش گرفتار کند.

شرح حدیث

الف) از ابوبکر صدیق رضی الله عنه روایت است که فرمود: «ای مردم! شما این آیه را می‌خوانید و آن را خلاف تقاضای الله سبحانه وتعالی تطبیق می‌کنید: ای کسانی‌که ایمان آورده اید! مراقب خود باشید. اگر هدایت یافته‌اید، گمراهی کسانی‌که گمراه شده‌اند (چنان‌چه به وظیفه‌ی امر به معروف و نهی از منکر عامل باشید) به شما زیانی نمی‌رساند. [مائده: ۱۰۵] و من از رسول الله صلی الله علیه وسلم شنیدم که فرمودند هرگاه شخصی از میان یک قوم دست به گناه یا ناحق بزند و مردم برای تغییرش کار نکنند، زود است که الله سبحانه وتعالی همه‌ی آن‌ها را در عذاب خويش گرفتار کند.»

ب) این روایات بیان کننده پیامدهای غفلت از جلوگیری از ظلم و ستم ستم‌گران است، چون همان‌طور که در روایت بیان شده‌است، ستم بالاخره تمام جامعه را تحت تأثیر قرار خواهد داد.

ج) امام ابن قیم فرموده‌است: «شیطان اکثر مردم را با زیبا جلوه دادن انجام برخی اعمال عبادی داوطلبانه از قبیل نماز و روزه گمراه کرده‌است، تاجایی‌که سایر اعمال ضروری عبادی مانند امر به معروف و نهی از منکر را فراموش کرده‌اند، تا حدی‌که هیچ توجهی در اجرای‌شان ندارند. اصل و جوهر دین‌مان چنین است که باید مطیع تمام اوامر الله سبحانه وتعالی باشیم. کسی‌که واجبات خویش را انجام نمی‌دهد، در واقع بدتر از کسی است که گناه می‌کند. متدین‌ترین شخص در نزد مردم کسی به حساب می‌رود که از وحی الهی، ‌سنت رسول الله صلی الله علیه وسلم و زندگی اصحاب معلومات داشته باشد، درحالی‌که شاید کم‌ترین میزان تدین را دارد. در واقع، شخصی‌که می‌بیند‌ به محرمات الله سبحانه وتعالی توهین می‌شود، حدودش جاری نمی‌شود،‌ دین‌اش بی‌سپر رها می‌شود و سنت پیامبرش کنار گذاشته می‌شود، اما هنوز قلب‌اش سرد و زبان‌اش خاموش – هم‌چون شیطانی گنگ – باقی می‌ماند، چه خیر برای این دین دارد؟! به‌همین ترتیب، کسی‌که دروغ می‌گوید هم‌چون یک شیطان سخن‌گو است. آیا بدبختی اسلام به‌خاطر کسانی نیست که وقتی غذا و مکان‌شان در امن باشد از آن‌چه بر دین رخ می‌دهد بی‌خبر اند؟! و بهترین‌شان تنها چهرۀ ناراحت خود را نشان می‌دهد. لیکن اگر در چیزی‌که قلباً بدان تمایل دارند، مانند مال و مقام، کاستی به‌وجود آید، هرگونه قربانی، مشقت، تلاش و مبارزه را تحمل می‌کنند و هرسه مرحلۀ ممانعت (با دستان، زبان‌ها و قلب‌های‌شان) را در حد توان خود به‌کار می‌بندند. این افراد، برعلاوۀ این‌که سزاوار خشم الله سبحانه وتعالی استند، به فاجعه‌ای بسیار بزرگ دچار شده‌اند که حتی خودشان هم نمی‌دانند: آن‌ها صاحب قلبی مرده اند. به راستی هرچه قلب یک شخص زنده‌تر باشد، خشم‌اش به‌خاطر الله سبحانه وتعالی تندتر و حمایت‌اش از اسلام و مسلمانان کامل‌تر می‌شود.