از عبد الله بن عمر رضی الله عنه روايت که رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود:

«بُنِيَ الإِسْلاَمُ عَلَى خَمْسٍ: شَهَادَةِ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ، وَإِقَامِ الصَّلاَةِ، وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ، وَالحَجِّ، وَصَوْمِ رَمَضَانَ» (رواه البخاری)

ترجمه: از ابن عمر رضی الله عنهما روايت است كه رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «اسلام بر پنج بناء استوار است: 1- گواهی دادن براين‌كه الله يكی است و جز او معبود برحقی وجود ندارد و محمد صلى الله عليه وسلم رسول و فرستاده اوست. 2- اقامۀ نماز 3- دادن زكات 4- ادای حج 5- روزه گرفتن ماه رمضان.

شرح حدیث

علماء گفته‌اند: «مذهب گروه اهل سنت از متقدمين و متأخرين بر اين است که ايمان عبارت از قول و عمل بوده زياد و کم می گردد. دليل زيادی و کمی آن را امام بخاری رحمه الله در صحيح خود ذکر کرده است، و نيز گفته: کسی‌که حصول زيادت ايمان را نمی‌پذيرد؛ پس ايمان او کم‌تر از ايمان کسی است که زيادت را می‌پذيرد.»

اگر پرسيده شود؟ ايمان در لغت تصديق را گفته می‌شود؛ چنان‌چه الله سبحانه وتعالی در سورۀ يوسف فرموده است:

﴿وَمَا أَنتَ بِمُؤْمِنٍ لِّنَا وَلَوْ كُنَّا صَادِقِينَ﴾

ترجمه: تو هرگز (سخنان) ما را باور نمی‌‌داری، هرچند هم راست‌گو باشيم (چرا كه يوسف را بسيار دوست می‌داری و ما را بدخواه او می‌انگاری، تو سخن ما را در مورد يوسف که او را گرگ خورده است، تصديق نمی‌داری.)

مهلب می‌گويد: «پاسخ در اين مورد اين است: تصديق اگرچه در لغت ايمان گفته می‏شود؛ اما تصديق ذريعۀ همه طاعات تکميل می‌گردد؛ پس به هر اندازه‌ای‌که يک مسلمان بيش‌تر اعمال نيک انجام دهد کمال ايمان او را نشان می‏دهد، بنابراين به زيادت اعمال نيک ايمان زياد گرديده و به کمی اعمال، ايمان کم می‌گردد.» در سخن عمر بن عبدالعزيز توجه فرمائيد که در اين مورد چنين می‏گويد: «ايمان دارای فرايض، واجبات وسنت‏ها بوده کسی‌که اين‏ها را مراعت نموده در حقيقت ايمان خود را کامل نمود و کسی‌که آن‏ها را مراعت ننمايد، ايمانش را تکميل نکرده است. بناءً هرگاهی اعمال نيکو کم گردد، کمال ايمان از بين می‏رود و زمانی‌که اعمال نيک زياد گردد، کمال ايمان نيز زياد می‏شود، اين است سخن متعادل در مورد ايمان، اما تصديق به الله سبحانه‌وتعالی و به پيامبران کم نمی‌گردد.»

اما تصديق، در ذات خود يا اين‌که موجود می‌باشد و يا اين‌که نمی‌باشد؛ پس تصديق موضوع اساسی در ايمان بوده که آن عبارت از يقين قطعی مطابق واقعيت، گرفته شده از دليل می‏باشد؛ پس نقصان تصديق عبارت از شک می‌باشد که آن کم و زياد نمی‌گردد و آن‌چيزی‌که کم و زياد می‌گردد آن ارتباط به نفس انسان و تاثيراتی‌که در آن ايجاد گرديده است، می باشد. والله اعلم.

يا الله! ما را با آمدن خلافت راشده بر منهاج نبوت که در آن وحدت مسلمانان نهفته باشد مستفيد گردانده و مصائيب و بلاها را از مسلمانان دور نما! يا الله زمين را به نور و وجه کريمت منور گردان! اللهم آمين!